Λαπλάς, Πιερ Σιμόν ντε-

(Pierre Simon de Laplace, Μπομόν-αν-Οζ 1749 – Παρίσι 1827). Γάλλος αστρονόμος και μαθηματικός. Το 1767 μετέβη στο Παρίσι, μετά από πρόσκληση του Ζαν-Μπατίστ ντ’ Αλαμπέρ. Εκεί αναδείχθηκε σε έναν από τους διασημότερους επιστήμονες της εποχής του και τιμήθηκε ποικιλοτρόπως τόσο από τον Ναπολέοντα όσο και από τον Λουδοβίκο ΙΗ’ αργότερα. Βασικό του έργο υπήρξε η πεντάτομη Πραγματεία ουρανίου μηχανικής (Traité de mécanique céleste), στην οποία περιέλαβε όλα όσα ήταν γνωστά στην εποχή του για τις κινήσεις των πλανητών, καθώς και τις πολλές και σημαντικές ανακαλύψεις του για το αμετάβλητο των μέσων αποστάσεων των πλανητών από τον Ήλιο, για τις παλίρροιες και για τη θεωρία περί έλξης των σφαιροειδών. Για τις τελευταίες αυτές έρευνες ο Λ. χρησιμοποίησε την εξίσωση Δ₂υ = Ο, όπου u είναι μια συνάρτηση n μεταβλητών x₁, x₂,…, x_n και Η έκφραση αυτή πήρε την ονομασία λαπλασιανή ή δευτέρα διαφορική παράμετρος ή εκτελεστής του Λ. και παρεμβαίνει σε πολλά προβλήματα των εφαρμοσμένων μαθηματικών και της διαφορικής γεωμετρίας· η μηδένιση αυτής της έκφρασης χαρακτηρίζει μία σημαντική κατηγορία συναρτήσεων, οι οποίες ορίζονται ως αρμονικές. Επίσης, o Λ. συνέβαλε βασικά στη θεωρία του ηλεκτρομαγνητισμού, στην αλγεβρική και απειροστική ανάλυση (θεωρία σειρών συνεχών κλασμάτων, ολοκλήρωση διαφορικών εξισώσεων κλπ.) και στον λογισμό των πιθανοτήτων. Η μεγαλύτερη συμβολή του Λ. στην επιστήμη και οι σημαντικότερες ανακαλύψεις του ανάγονται στο πεδίο της ουράνιας μηχανικής. Σε αυτόν οφείλονται, μεταξύ άλλων, το πρώτο κοσμογονικό σύστημα, η σύνταξη πινάκων μεγάλης ακρίβειας για τη ναυσιπλοΐα, η δυναμική θεωρία της πλημμυρίδας και της άμπωτης (που του επέτρεψε να υπολογίσει τη μάζα της Σελήνης), η ερμηνεία των αμοιβαίων παρέλξεων μεταξύ Δία και Κρόνου και της επιτάχυνσης της Σελήνης, η θεωρία για την κίνηση των δορυφόρων του Δία, η απόδειξη του αμετάβλητου των μέσων αποστάσεων των πλανητών από τον Ήλιο, οι μελέτες για τον δακτύλιο του Κρόνου και οι μελέτες για την ψύξη της Γης. Στην Πραγματεία ουράνιας μηχανικής, την οποία δημοσίευε κατά διαστήματα την περίοδο 1799-1823, ο Λ. προσέφερε τη μεγαλύτερη συμβολή του στην αστρονομία του Νεύτωνα, η οποία βασιζόταν στον νόμο της παγκόσμιας έλξης· ακόμα και σήμερα το έργο αυτό παραμένει βασικό για τη θεωρητική αστρονομία. Στην Έκθεση του συστήματος του κόσμου (1796), ο Λ. εξέθετε την περίφημη υπόθεσή του περί νεφελώματος, την καλούμενη υπόθεση του Λ., η οποία εξηγεί την καταγωγή ολόκληρου του ηλιακού συστήματος. Ξεκινώντας από μερικές ιδέες του Καντ, ο Λ. ισχυρίστηκε ότι το ηλιακό σύστημα προέρχεται από ένα περιστρεφόμενο νεφέλωμα με πολύ υψηλή θερμοκρασία. Λόγω προοδευτικής ψύξης, συστελλόταν και αύξανε την ταχύτητα περιστροφής του μέχρι το σημείο της απόσπασης νεφελοειδών δακτυλίων από αυτό· οι δακτύλιοι, συστελλόμενοι με τη σειρά τους και τεμαχιζόμενοι, δημιούργησαν τους πλανήτες. Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, ο Ήλιος αντιπροσωπεύει το υπόλοιπο που απέμεινε από το αρχικό νεφέλωμα. Η υπόθεση αυτή θεωρήθηκε τολμηρή και μεγαλοφυής την εποχή που διατυπώθηκε. Σήμερα, όμως, δεν είναι δυνατόν να γίνει αποδεκτή για διάφορους λόγους, οι σημαντικότεροι από τους οποίους είναι η αδυναμία επαρκούς εξήγησης γιατί τα αέρια που τείνουν προς τη διαστολή στην πραγματικότητα συστέλλονται για να δημιουργήσουν τους πλανήτες· επίσης, η αδυναμία ανταπόκρισης της πραγματικής στροφορμής του ηλιακού συστήματος προς εκείνη που απαιτείται για την επαλήθευση της υπόθεσης, καθώς σύμφωνα με σύγχρονους υπολογισμούς πρέπει να είναι 200 φορές μεγαλύτερη.